An De Schrijver, Andreas Demey & Aaron De Decker (2024). Kritische depositiewaarden voor stikstof: een tool om vermesting te meten. Website HOGENT: www. biodiversgrasland.be en www.biodiversgrasland.nl
De natuur in Vlaanderen en Nederland en vele andere Europese landen staat sterk onder druk. Een van de stressfactoren is vermesting, waarbij te veel voedingsstoffen zoals stikstof in de natuur terecht komen. Door landbouw wordt stikstof onder vorm van ammoniakgas uitgestoten, door verkeer en industrie onder vorm van geoxideerd stikstof. Om te weten te komen of er in een bepaald natuurgebied te veel stikstof terecht komt werden de kritische depositiewaarden (= KDW) ontwikkeld. In dit artikel leggen we uit wat dit zijn en hoe jij ze kan gebruiken.
Prachtige graslanden zoals dit grasland in Rommelaar (Aarschot) met blauwe knoop en gevlekte orchis zijn erg gevoelig aan hoge stikstofdeposities. Foto: VILDA Yves Adams
Een kritische depositiewaarde (KDW) is de maximale stikstofdepositie die in een biotoop mag terecht komen zonder dat er schadelijke effecten optreden. Liggen de stikstofdeposities hoger, dan vermindert de diversiteit van het biotoop.
In het rapport van Wamelinck et al. (2023) worden alle KDWs voor biotopen opgesomd*. Onderaan dit artikel vind je een tabel met al deze KDW-waarden. Zo werden ook voor graslanden de kritische depositiewaarden berekend – zie onderstaande figuur. Sommige graslanden kunnen maar weinig stikstof verdragen, andere wat meer. Wanneer de huidige stikstofdepositie hoger ligt dan deze waarde, dan zorgt stikstof met een grote waarschijnlijkheid voor het achteruitgaan van de diversiteit van jouw grasland.
Hoe hoger de overschrijding van deze KDW en hoe langer het duurt, hoe groter het risico op achtergang van de diversiteit aan planten en als gevolg daarvan ook van fauna. Stikstof wordt in het systeem vastgehouden in de bodem, in de strooisellaag en door planten. Wanneer al deze reservoirs vol zitten – verzadigd zijn – spoelt stikstof uit naar het grondwater. Dat is nadelig voor in de buurt gelegen grondwaterafhankelijke biotopen, maar ook voor de kwaliteit van het drinkwater.
* Ook het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek bracht een tabel uit met kritische depositiewaarden. Hens & Neirynck (2013) baseerden zich op de Nederlandse waarden. De link naar deze tabel kan je eveneens vinden onderaan dit artikel.
Kritische depositiewaarden voor stikstof van verschillende graslandtypes. Heischraal grasland, blauwgrasland en struisgrasland zijn zeer gevoelig aan stikstofdeposities, kalkgrasland en grote vossenstaart het minst. Deze laatste graslanden bevinden zich op bodems met kalk of leemdeeltjes die de schadelijke werking van stikstof (gedeeltelijk) kunnen neutraliseren. Daardoor kunnen deze graslanden iets hogere stikstofdeposities hanteren. Figuur gebaseerd op data van Van Dobben et al. 2023
Hoe kan je zelf aan de slag?
Zoek via deze kaart hoe hoog de huidige stikstofdepositiewaarden zijn in jouw grasland. Via het vergrootglas kan je het adres ingeven en via de legende aflezen hoe hoog de stikstofdepositie is. Die worden uitgedrukt in kg stikstof (= N) per hectare en per jaar.
Zoek in de onderstaande tabel de kritische depositiewaarde op voor jouw type biotoop.
Vergelijk beide waarden:
Is de KDW hoger dan de huidige stikstofdepositie, dan heb je geluk. Er komt minder stikstof in het biotoop dan schadelijk is.
Is de KDW lager dan de huidige stikstofdepositie, dan heb je pech. Er komt meer stikstof in het biotoop dan het aan kan. Hier moet je rekening mee houden als beheerder. Er zal zorgvuldig verschraald moeten worden om het overtollige stikstof af te voeren.
Vlaanderen heeft als doel om tegen 2030 de oppervlakte aan natuurgebieden met overschrijding van de kritische lasten met een derde te verminderen ten opzichte van 2005. Tegen 2050 mag in geen enkel biotoop de kritische last nog overschreden zijn. Voor meer informatie zie ook deze webpagina van de Vlaamse Milieumaatschappij.
Download hier de tabel met de kritische depositiewaarden voor stikstof - opgesteld door Van Dobben et al. 2023
Deze tabel is afkomstig uit een rapport gepubliceerd in 2023 – gratis te downloaden via onderstaande link.
